Haşhaş Yetiştiriciliği Tarımı

1. Haşhaşın Ekim Zamanı

Haşhaşın tohumları çok küçüktür. 1000 tane ağırlığı 0,4-0-0,8 g arasındadır. Ortalama olarak 0,5-0,6 g'dır. Litre ağırlığı 550-600 gramdır. Bu şekilde çok küçük yapıdaki tohumların çimlendirilmesi yağışlar uygun gitmez ise hayli zordur. Orta Anadolu şartlarında en ideal ekim zamanı 20 eylül 5 ekim tarihleri arasındadır.

Fakat bu tarihler arasında genellikle yağış olmamakta, sulama yapılmaz ise tohumlar çimlenememektedir. Bu nedenle en iyi usul ekimden önce tarlanın sulanması işlenip sürülmesi ve bunun üzerine ekim yapılmasıdır. Genellikle havaların sıcak ve kuru geçmesinden ve tohuma da 2-3 cm derinlik verilmesi gerektiğinden tarla henüz tohumu çimlendirmeden kuruyabilir. Bu sebepten sulama miktarını iyi ayarlamak gerekir. Toprak alatava geçerse veya kurursa 2. sulama gerekmektedir. Orta Anadolu şartlarında genellikle ekim ayı sonu veya kasım ayı başlarında don olayı vuku bulmaktadır. İlk donlardan korunması için haşhaşın çimlenip 4-6 kulaklı küçük rozet haline gelmesi ve kasım ayına rozet şeklinde girmesi en garantili ekim şeklidir. İklimi ılıman geçen geçit bölgelerinde daha geç ekimlerden de iyi verimler alınabilmektedir. İkinci derecede verim kışlık ekimlerden (Aralık, Ocak) aylarındaki ekimlerden alınmaktadır. Yağışın güz mevsiminde yeterli olmadığı iyi çimlendirme yapılamadığı zamanlarda kış içinde ekim yapılarak iyi verimler alınabilmektedir. İlkbaharda yapılan ekimlere yazlık ekim denir. Şubat, mart, nisan aylarında Şubat'ın 15'den sonra kışın etkisinin azalıp havaların ısınması ile ekilmiş olan tohumlar çimlenebilir. Yazlık ekimlerde ekim tarihi geçtikçe verimde önemli düşüşler meydana gelmektedir. Ancak sulu şartlarda yazlık ekimlerden verim alınabilir. Bu verimler de güzlüklerden düşüktür.

2. Gübreleme

Haşhaş çiftlik gübresini çok iyi değerlendirir. Çiftlik gübresi bitkilere besin sağlamakla beraber, toprağın su tutma kapasitesini arttırır ve fiziki yapısını düzeltir. Çiftlik gübresinin yanmış olması gereklidir. Yanmamış çiftlik gübresi, toprak zararlılarının çoğalmasına neden olur. Dekara 2-3 ton hesabıyla verilen çiftlik gübresi verimi önemli derecede arttırır. Çiftçilerimiz özellikle köy, kasaba yakınlarındaki tarlalarına çiftlik gübresi vermektedirler. Köy kasaba girişlerindeki verimli ürünlerde en önemli etken çiftlik gübresidir.

Genel olarak 6-8 kg fosfor karşılığı gübre ekimle birlikte tohum yatağına verilmelidir. Bu 13-18 kg DAP ile karşılanır, diğer gübrelerden verilecekse %' lerine göre hesap edilir. Toplam azotlu gübre ihtiyacı, sulanmayan hafif bayır, kıraç tarlalarda 4-6 kg azot, taban tarlalarda dekara 6-8 kg azot karşılığı gübredir. Sulanan tarlalarda azotlu gübre isteği 2 defada verilmek üzere 12-16 kg azot karşılığı gübredir. Bu rakamlar Amonyum Sülfat gübresi için 5'le çarpılır. % 26'lık Amonyum Nitrat gübresi için 4'le çarpılır. % 33 lük Amonyum Nitrat gübresi için 3'le çarpılır.% 46 Üre için 2.2 ile çarpılır. Azotun bir kısmı DAP veya diğer kompoze gübrelerle verilmiş ise verilecek üst gübre buna göre hesap edilir.

3. Ekim

Ülkemizde ekim genel olarak serpme şeklinde yapılmaktadır. Serpme ekimde genel olarak dekara 1-1,5 kg tohumluk gerekmektedir.

Küçük tarlalarda bu ekim usulü uygulanır. Serpme ekimin iyi yönü tarlanın kesekli bırakılarak çimlenmekte olan bitkinin soğuklardan korunmuş olmasıdır. Ön bitkinin tarlayı geç terk etmesi yağışların geç gelmesi gibi mecburi sebeplerden dolayı yapılan gecikmiş ekimlerde tarlanın büyük kesekli bırakılması, bitkinin çimlenme zamanındaki korunmasında çok önemli etkendir. Böyle ekimlerde bir taraftan tarla sürülürken, arkasından ekim yapan kişi hemen tohumu saçar, tarlaya diskaro, tırmık, sürgü çekilmez. Tarla sürümünde toprağın kendisini bırakması ile 1-2 cm derinliğe tohum karıştırılmış olur. Bazı yıllarda Orta Anadolu şartlarında pancar sökümünden sonra kasım aylarındaki ekimlerde bu usulle tarla kesekli bırakıldığı için çimlenen bitkilerin korunduğu ve ilk güzlük ekim gibi iyi verimler alındığı gözlenmiştir. Bu tavsiye mecburi durumlar içindir. Elbette ideal olarak tavsiye edilmez. Serpme ekimi el becerisi olan çiftçiler dengeli ekebilir. Veya kumla karıştırılarak ekilir, A. Sülfat ile karışım yaparak da ekmek mümkündür. 1 kg tohuma 4-5 kg A. Sülfat karışımı ile dengeli bir serpme ekim yapılabilir.

İlk güzlük ekimlerde, veya ilkbahar ekimlerinde makineli ekim uygundur. Haşhaş tarlaları genellikle küçük olduğu için özel mibzer almak mümkün değildir. Klasik buğday mibzerinin gözleri çapa yapmayı kolaylaştıracak şekilde bir dolu, bir boş veya çapa makinesi için bir dolu iki boş veya bir dolu üç boş olacak şekilde ayarlanabilir.

D.A.P veya diğer kompoze gübrelerinden birisine Amonyum sülfat katılarak, dekara 10-15 kg D.A.P 5 kg A. Sülfat, 500 gram haşhaş tohumu karıştırılır ve ekim yapılır. Tarla tavı ve çimlendirme sulamaları titizlikle yapılırsa tohum miktarı 300-400 g/da'a düşürülebilir. Ekimden hemen önce tuhumla gübre karışımlarıyla yapılan bu tip ekimlerde çıkışlarda herhangi bir problem görülmemiştir.

Ekilen tarlanın hemen kurumaması tavının kaçmaması ve iyi bir çimlenme sağlanması için toprağın nem durumuna göre ekimden önce veya ekimden 3-5 gün sonra merdane geçirilerek tohum yatağı sıkıştırılmalıdır. Kaba bırakılan topraklar hemen kurumakta düzgün bir çimlenme olmamaktadır.

4. Sulama

Sürülen tarla çok kaba durumda ise sürümden sonra tav durumuna göre uygun zamanda merdane geçirilerek sıkıştırılır üzerine ekim yapılır ve yağmurlama ile sulanır. Tohum en erken 7-8 günde çimlenecek şekilde ayarlanmalıdır. Havaların çok sıcak ve rüzgarlı geçmesi halinde 2. sulama gerekebilir. Haşhaş tarımında ekilen tohumun çimlenmesi çok önemlidir. Bunun için bu konuda titizlik gösterilmelidir.

Güzlük ekimlerde yağışların zamanına ve miktarına göre değişmekle beraber genellikle sapa kalkma veya tomurcuklanma döneminde haşhaş sulanır. Havalar sıcak ve kurak geçerse çiçek dökülünce yeşil olum döneminde 2. sulama yapılır. Böylece kapsüller irileşir, tohumlar olgunlaşır. Tohum ve kapsül verimi artar. Yazlık ekimlerde iyi bir verim almak için sulama sayısı 3-4 ‘e çıkabilir.

5. Çapalama

İlkbaharda haşhaş bitkileri 8-10 yapraklı olunca, seyreltme ve ilk çapa yapılır. Tarlanın otlanmasına göre 20-25 gün sonra 2. çapa ve tekleme yapılır. Sıraya ekimlerde çapalama daha kolaydır. Çapa makinesi geçirebilmek için 50-55 cm sıra arası uygundur. Sıra üzeri mesafe ise 15-20 cm bırakılmalıdır. İkinci çapadan sonra haşhaş çok hızlı gelişir, toprağı gölgeler ve yabancı otların gelişmesine imkan vermez. Çoğunlukla 3. çapaya gerek kalmaz.

6. Hasat

Haşhaş kapsülleri tamamen kuruyunca hasat gelmiş demektir. Kuruyan kapsül içerisindeki tohumlarda kapsül dibine dökülür, kapsül sallandığı zaman tohumlar ses verir. Bir bitki üzerinde ve tarlada tüm bitkiler aynı zamanda olgunlaşmaz. Eğer kapsüllerde açılma olmaz ise henüz kurumayan kapsüllerin kuruması beklenir. Eğer aşırı kurumadan dolayı kapsüller açılmaya başlamış ise, tohum dökülmeye başlar, kayıplara neden olur. Bu duruma sebebiyet vermeden hemen hasada başlanır. Hasatta kapsüller sapa birleşme noktasından kırılarak toplanır. Tam sapa birleşme noktasından kırmak, makine ile mümkün olmadığı için hasat elle yapılır. Özel harman makinelerinden geçirilerek kapsüller parçalanır, tohumlar elenerek ayrılır.

Kapsül T.M.O. kuruluşlarına satılır, tohumlar serbest piyasada değerlendirilir. Sulu şartlarda dekardan 120-200 kg/da tohum verimi ve 100-160 kg/da kapsül verimi alınabilir. Kuruya ekimlerde 50-120 kg/da tohum ve 40-110 kg/da kapsül verimi alınır. 300-500 kg arasında da kuru sap elde edilmektedir.

A.T.A.M.

  



tarimziraaat.com © 2008