Latincesi

Frankliniella occidentalis Perg.

Hastalık Tanımı

Çiçek tripsi (Frankliniella occidentalis Perg.) erginlerinin vücut uzunluğu 1.3-1.9 mm'dir. Rengi mevsime göre soluk sarıdan açık kahverengiye kadar değişen tonlarda olabilir. Antenleri 8 segmentlidir. Vücudu ince, uzun ve yassıdır. Uzun ve dar kanatlarının kenarları iplik gibi tüylere sahiptir. Ön kanadın ana damarında kaideden uca doğru düzenli aralıklı 14-19 adet sert kıla sahiptir. Dişiler koyu kahverenginden siyahımsı kahverengiye kadar değişen renkte olup, gözler silindir biçiminde ince, uzun ve çok küçük bir yapıya sahiptir. Ovipozitör aşağı doğru kıvrıktır. Erkekler dişilere göre daha küçük ve daha ince yapıdadır. Erkekler nadiren görülürler. Yumurtaları, fasulye biçiminde, saydam olmayan opak görünümlü, 0.2 mm uzunluğundadır. F. occidentalis'm nimfleri 0.4 mm uzunluğunda; ince, uzun ve silindir şeklindedir, parlak kırmızı gözlere sahiptir. Nimf ve erginler şekil olarak birbirine benzer. Nimfleri kanatsızdır. İki nimf döneminden birincisi yarı saydam, ikincisi altın sarısı renklidir. Zararlının birinci dönem nimfleri açık sarı renkli olup, ilk gömlek değişikliğinden sonra ise altın sarısı renk alırlar. Yalancı pupanın (pseudopupa) erken dönemde kısalmış anten yapısı ve kanat tomurcuklan karakteristiktir. Geç dönemi ise hareketsiz olup, erginin şeklini almaya başladığında kanatlar uzar ve antenler geriye doğru döner. Pupa rengi beyazdır. Aktif olarak beslendiği iki nimf dönemi geçirir. Birinci dönem nimf yumurtadan çıkar çıkmaz bitki dokusunda beslenmeye başlar, ikinci dönem nimf çok aktiftir ve beslenmek için kapalı yerleri arar. Nimfler 10-14 günde iki kez gömlek değiştirerek prepupa olup, hareketsizdir ve beslenmezler. Prepupa döneminden iki gün sonra pupa ve pupa döneminden 4-11 gün sonra da ergin olur. Genellikle toprakta, bazen de çiçekte pupa olur. Ergin çıkışları sıcaklığa bağlı olarak genellikle 2-9 gün sonradır. Yeni çıkan ergin dişi ilk 24 saat hareketsizdir. Ergin dişi 40-90 gün yaşayabilir, erkek birey daha kısa ömürlüdür. Yumurta bırakması çıkıştan 72 saat sonra başlar ve yaşamı boyunca aralıklı olarak devam eder. Dişiler yumurtalarını çiçek ve yaprakların parankima dokusuna tek tek bırakır. Bir dişi yaşamı boyunca 30-150 yumurta bırakabilir. Yumurtalar genellikle bir hafta içinde açılır. Bir dölünü 30°C'ta 15 günde tamamlar. En uygun yumurta bırakma sıcaklığı 28°C'dir. Yaşam döngülerini yumurta, nimf, prepupa, pupa ve ergin şeklinde 15-30 günde tamamlar. Nimf, genellikle toprakta pupa olur. Ancak, nadiren de olsa tüylü yapraklı bitkilerin dokusu içerisinde de pupa oldukları görülmüştür. Kışı ergin halde toprakta ve çeşitli bitkiler üzerinde geçirirler. Erkek/dişi oranı 1/4'tür. Erkekler döllemsiz yumurtadan çıkarlar. Sera koşullarında yılda 12-15 döl verebilir. Tripsler, en fazla uçuş faaliyetini günün serin saatlerinde yaparlar.

Yaşayış

Zarar belirtileri yaprakların üst yüzeyinde renk bozulması ve beslenme yerlerindeki çukurluklardır. Emgi yerlerinin gümüşi renk alması, deformasyon, büyümede durgunluk, kahverengi çıkıntılar diğer belirtileridir. Küçük koyu renklerin etrafı beyazımsı bir doku ile çevrelenmiştir. Beslenme sonucunda açılmış çiçekler ve petal yapraklarda renk değişimi ve yaralanma görülür. Tomurcuklar açılmadan önce beslenme gerçekleşirse tomurcuklar deformasyona uğrar. Petal dokuya yumurta bırakma orkide çiçeklerinde olduğu gibi küçük kabarcıklı belirtiye neden olur. Zararlının nimf ve erginleri bakteri, mantar ve virüs [Tomato spotted vvilt virüs (TSWV) ve Tobacco streakilar virüs (tsv)] gibi hastalıkların vektörü olarak da zararlı olmaktadır. Zararlının nimf ve erginleri aynı zamanda kırmızıörümcek yumurtaları ile de beslenebilirler. Türkiye'nin de arasında olduğu pek çok ülkede bulunmaktadır.

Kültürel Önlemler

- Seralarda hijyen çok önemli olup, bitki artıkları ve yabancı otlar yok edilmelidir. - Toprak 10 cm derinliğinde sürülerek pupalar yok edilmelidir. - Havalandırma açıklıkları en az 462 um* lik tel ile kaplanmalıdır. - Seraların içerisinde zararlının diğer konukçularının bulundurulmamasına özen gösterilmelidir.

Kimyasal Mücadele

Zararlının davranışı gereği kimyasal mücadele zordur. Çiçektripslerine karşı doğrudan kimyasal mücadele önerilmesi yerine, diğer zararlılar ile entegre edilmesi ana hedef olmalıdır. Çabuk direnç geliştirmeleri nedeniyle, bilinçsizce ve yoğun ilaç kullanımından kaçınılmalıdır. Kimyasal mücadelenin başarısı ve ilacın etkinliğini arttırmak için ilaçlamalar, bitki çiçeklerinin açık olduğu günün erken saatlerinde, çiğ kalktıktan hemen sonra yapılmalıdır.

İlaçlama Zamanı

Serayı temsil edecek şekilde seçilen 50 çiçek veya 50 yaprakta yapılan sayımda ortalama 5 Çiçektripsi bulunduğunda ilaçlamaya başlanır. İlaç uygulamaları, çiçeklenme dönemindeki dölleyici böceklerin korunması açısından, çiçeklenme öncesinde veya bitkilerin %10' u çiçek açmadan önce yapılmalıdır.