Latincesi

Hastalık Tanımı

Turunçgil nematodu dişileri böbrek veya fasulye danesi seklinde, başını boyun bölgesine kadar kılcal köklere sokmuş, vücut asılı vaziyette tek veya koloniler halinde, erkekleri ise iplik şeklinde ve kök etrafındaki toprakta serbest olarak bulunur. Boyları 0,30-0,50 mm arasındadır ve köklere stereo mikroskop altında bakıldığında, mat beyaz renkte şişkin dişiler görülebilir. Bunlar kökten çıkarılmak istendiğinde boynundan kopar ve başsız kalan dişinin şişkin gövdesi ile kıvrık ve sivri kuyruk bölgesi görülür. Dişi turunçgil nematodu kendisini köke tespit ettiğinden, hayatı sona erinceye kadar burada asılı kalır. Çıkan 2. devre larvaları kökü enfekte ederek beslenirler. Dişilerden her biri hayatı boyunca 70-100 yumurta bırakabilir. Ege Bölgesinde genellikle üç nesil vermektedir. Turunçgil nematodunun gelişme süresi 6-8 haftadır. Larvaları 8-10 yıl kadar toprakta canlı olarak kalabilmektedir.

Yaşayış

Beslenmeleri için, dişi turunçgil nematodları kılcal köklerin kabuk hücrelerini zedeleyerek başlarını içeriye sokarlar ve kökün özsuyunu emerler. Özsuyun nematodlar tarafından alınması ve iletken doku hücrelerinin tahrip edilmesi nedeniyle de normal su nakli yapılamadığından, ağaçta su dengesi bozulur. Durgunluk, gerileme ve susuzluk belirtileri görülür. Kökler normal su naklini yapamadığından, ağaç için yeteri kadar mineral temin edilemez. Yapraklarda Manganez, Demir, Bakır, Fosfor gibi mineral noksanlıkları görülür. İnce küçük dallarda yapraklar seyrekleşir. Tamamıyla yapraksız kalan dallar kurur ve çalılaşır. Bu hal bilhassa yaşlı ağaçlarda kendini daha çok gösterir. Genç ağaçlarda durgunlaşma sonucu bodurlaşma meydana gelir. Normal beslenmeyen ağaçlarda meyveler küçülür ve mahsul verimi çok düşer. Turunçgil nematodu % 30 kadar verim düşüklüğüne neden olabilir. Köklere başını sokarak beslenen turunçgil nematodu dişileri, iletken dokularda küçük yaralar meydana getirirler. Açılan bu yaralardan parazit fungus, bakteri v.s. gibi sekonder zararlılar da kolayca girebilirler. Kök sisteminin bozulmasıyla susuzluk belirtileri gösteren ağaçlara sık sık su verilir. Bunun neticesinde kök ve gövde çürümeleri, hatta zamklanmalar meydana gelebilir. Yurdumuzda turunçgil tarımı yapılan illerin hemen hepsinde bulunmuştur. Rize, İzmir, Aydın, Muğla, Balıkesir, Antalya, Mersin, Adana, Hatay illerindeki turunçgil dikim alanlarının çoğunluğu ile, ruhsatsız kurulmuş özel fidanlıklarda da görülmüştür.

Kültürel Önlemler

Turunçgil fidanlıkları nematoddan temiz arazi parçalarında kurulmalı, turunçgil tesis edilmiş bahçeler arasında fidanlık kurulmamalıdır. Turunçgil çöğürleri fidanlıklarda tohumdan yetiştirilmeli, başka yerden temizliği garanti edilmeyen aşısız veya aşılı çöğürler getirilmemelidir. Yeni tesis edilecek bahçelerde bulaşık aşılı köklü fidan dikilmemeli, bulaşık bahçelerden herhangi bir şekilde toprak nakledilmemelidir. Bulaşık bahçelerde kullanılan pulluk, çapa v.s. gibi aletler iyice temizlenmeden teiniz bahçelerde kullanılmamalıdır. (Bu gibi aletler bir gece su içerisinde bırakılarak temizlenmelidir). Bulaşık bahçelerden geçen sulama suyu temiz bahçelerde kullanılmamalıdır. İyi bir toprak tesviyesi yapılarak yağmur sularının toprak meyli ile bulaşık bahçelerden temiz bahçelere akması engellenmelidir.

Kimyasal Mücadele

Toprak ilaçlanmadan önce 30-40 cm derinlikte iyice sürülmeli, bitki artıkları elimine edilmelidir. İlaçları tatbik etmeden önce kalibrasyon yapılmalıdır. Tesis edilmiş bahçe ilaçlamalarında kulamları granül Fenamiphos ilacı önceden verilecek miktarı hesaplanıp toprak ile karıştırılarak el ile ( eldiven giyilerek) ağaçların altlarında açılan tavalara serpilir, sonra çapa ile toprağa karıştırılır ve arkasından hafif bir su verilir. Kurulmuş fidanlıklarda kullanılan sıvı formülasyonlu Fenamiphos ilacı ise su ile karıştırılarak sırt tulumbası veya süzgeçli kova ile toprak yüzeyine verilir arkasından hafif bir çapa yapılır ve sulanır. Turunçgil nematodu ile bulaşık olan üç yaprak anacı üzerine aşılı Rize mandalini fidanlarının topraksız kökleri kök tuvaleti yapıldıktan sonra Fenamiphos 400 g/1 adlı ilacın 800 ppm dozunda ( 100 l suya 200 mi preparat) hazırlanan solüsyona kök boğazından itibaren 30 dakika süre ile bandırılır. Bandırmadan sonra fidanlar dinlendirilerek temiz toprağa dikilirler. Bandırma işlemini yaparken : Kullanılan ilacın zehirliliğinden korunmak için fidanların ilaçlı kısımlarına dokunulmamalı ve ilaçlamalar eldiven giyilerek yapılmalıdır. Fidanların yapraklı kısımlarına ilaçlı su bulaştırılmamalıdır. Fidanların köklerinin donmaması için ilaçlamalar çok soğuk, özellikle donlu günlerde yapılmamalıdır.

İlaçlama Zamanı

Kullanılan fidanlıklar su baskınları veya her türlü işleme aletleri ile bir bulaşma tehlikesine karşı ( eğer yakınlarında bulaşık tesis edilmiş bahçeler mevcut ise) yetişme devresi içinde bir defa ilaçlanmalıdır. Sistemik etkili nematisitler için toprağın 20 cm derinliğindeki toprak sıcaklılık ve rutubeti hem ilaçların prospektüsünde önerilen hudutlar içerisinde olmalı hem de ne metodun aktivitesi için yeterli olmalıdır.