Latincesi

Hastalık Tanımı

(Globodera rostochiensis Wollenweber, Globodera pallida Stone)(Tylenchida : Heteroderidae) Patates kist nematodları bitki kökleri üzerinde dikkatli bakıldığında görülebilen önceleri krem, altın sarısı renkte olan daha sonra açık kahverengileşen yuvarlak kistlerle tanınırlar, Kistlerin ortalama boyu 0.68 mm eni ise 0.54 mm. dir. Kistler içi yumurta dolu olan ölü dişi vücudu olup posteriör kısmında çıkıntı yoktur. Erkekleri ince uzun iplik şeklindedir. Dayanıklı dönem olan kistler toprakta konukçu bitkilerinin bulunmaması halinde; canlı yumurtaları yıllarca (10 - 30 yıl kadar) toprakta muhafaza ederler. Uygun şartlar sağlandığında yumurtadan çıkan 2. dönem larvalar kisti delerek dışarı çıkar. Bu larvalar bitki köklerini enfekte eder ve kök içinde beslenerek 3. ve 4. .dönem larva haline geçer daha sonra ergin olurlar. Ergin dişiler kökler üzerinde boyun kısımları kök içine gömülü vaziyette vücut kısımları ise kökün dışında olarak beslenmelerine devam ederler. Dişiler başlangıçta armut şeklinde ve beyazımsı renktedir. Daha sonraları yuvarlaklaşır. Renkleri G.rostochiensis 'de altın sarısı, G.pallida 'da krem rengini alır. Dişiler öldükten sonra kist halini aldığında kahverengileşir ve toprağa dökülür. Patates üretilmesi için uygun olan kumlu, humuslu, % 50-75 su kapasiteli topraklar, killi ağır topraklara nazaran nematod gelişmesi için daha uygundur. Patates kist nematodları yılda bir nesil verir. Ancak populasyonları bir döl süresince 100 katı kadar artabilir. Toprakta patates yetiştirilmemesi Halide populasyonu her sene % 30 - 33 oranında azalır. Bitkiler 8 haftalıkken çiçeklenme başlangıcı döneminde dişiler kökler üzerinde görülür, daha sonra kist haline dönüşerek toprağa dökülürler.

Yaşayış

Konukçu bitkilerin kökünde nematodların beslenmesi sonucu; kökün iletim demetlerinde oluşan dev hücreler bitkinin su ve besin alım düzenini bozar. Köklerde çatallanma, şişkinlik, kütleşme olur. Enfeksiyonun başlangıcında bitkilerin toprak üstü aksamında ocaklar halinde zayıflama, gelişme geriliği, solgunluk görülür. Başlangıçtaki zararı dikkat çekici olmayan kist nematodları patates üretimi devam ettiği takdirde üründe önemli azalmalara neden olmaktadır. Avrupa’da ekonomik zarar eşiği hektar başına 8 yumurta 1 gram toprak olarak saptanmıştır. Bu oranın 20 yumurta 1 gram toprak olması, halinde; hektarda 2.5 ton ürün kaybı görülmektedir. Dünyanın patates yetiştirilen birçok yerinde bu nematodlar mevcuttur. İlk olarak; Güney Amerika'da saptanmış daha sonra Avrupa ülkelerine ( İngiltere, Almanya, Hollanda v.b.) tohumluk patateslerle yayılmıştır. Söz konusu nematodlar Asya ( İsrail, Hindistan) , Kuzey Afrika, Kanarya Adaları, İzlanda, Kuzey ve Orta Amerika'da Doğu ve Batı Kanada da en son olarak ta Japonya ve Yeni Zelanda’da bulunmuştur. Bu nematodların 47 ülkede patatesin önemli zararlısı olduğu belirtilmektedir. Kistler, bulaşık toprakların insanlar akarsular, kuşlar, rüzgarlarla, tohumluk patateslerle veya diğer bitki kökleri ile toprak işleme aletleri veya paketleme materyalleri ile taşınması ile bir yerden diğer bir yere yayılırlar. Bulaşık alanların belirlenmesi amacıyla yeşil aksam döneminde ve hasat sonrası dönemde kontroller yapılabilir. Yeşil aksam dönemi kontrollerde bitkiler 8 haftalıkken çiçeklenme başlangıcı ; döneminde (yaklaşık Haziran ortaları veya sonu) köklerde kistlerin mevcudiyeti aranır. Yeşil aksam dönemindeki sürveylerde çiçeklenme başlangıcı ve çiçeklenme süresince kontroller yapılır. Tarlanın kenarından ortasına doğru 10-50 adım yürünerek örnek alma ve sayım noktaları belirlenir. Bu duraklama noktalarında tarlanın büyüklüğüne göre tesadüfi olarak farklı yönlerde olmak üzere 20 dekardan daha büyük tarlalar için 200 bitki incelenir. Bodurlaşma, çalılaşma solgunluk ve sağlıksız gelişme gözlenen bitkilerden her 20 dekar için en az 10 adet bitki köklenerek bu bitkilerin kökleri gözle incelenir ve kökler üzerinde beyazımsı, altın sarısı renginde inci taneleri gibi dizilmiş kistlerin mevcut olup olmadığı belirlenir. Ayrıca kökler polietilen torbalara konularak laboratuara getirilir ve stereomikroskop altında incelenerek kistlerin mevcut olup olmadığına bakılır. Hasat sonrası döneminde, olgunlaşan kistler toprağa dökülmüş olduğundan hu dönemde sadece toprak örnekleri alınarak sürveyler yapılabilir. Ayrıca Bitkiler hasat edildikten sonra boş tarlalardan toprak örnekleri alınıp bu örneklerde kistler ve bu kistlerden elde edilen yumurta ve larva sayımları yapılarak yoğunluklar belirlenebilir. İllerimizde sürveyler sırasında toprak örneklerinin alınıp mikroskobik olarak incelemelerin yapılması zor ve detaylı bilgiyi gerektirdiğinden; sadece yeşil aksam döneminde bitki kökleyerek gözle köklerin makroskobik kontrollerinin yapılması ve kistlerin bulunup bulunmamasına göre sürvey raporlarının düzenlenmesi yeterlidir.

Kültürel Önlemler

Bulaşık alanlarda patates, domates ve patlıcan üretimi en az 8 yıl süre ile yapılmamalıdır. Patates bitkisinin geç ekimi ve erken hasadı populasyonu kısmen düşürmektedir. Tohumluk olarak kullanılacak patateslerin bu nematodla bulaşık olmayan yerlerde yetiştirilmesi şartı aranmalıdır. Bulaşık yerlerde yetiştirilen patates yumrularının yüzeyine yapışık olan toprakların; ayrıca burada yetiştirilen diğer bitkilerin kökleri, yumruları, soğanları, rizomları v.s. üzerindeki toprakların yıkanarak veya fırçalanarak topraklarından tamamen arındırılmaları gerekmektedir. Patates kist nematodlarına dayanıklı patates çeşitlerinin kullanılması ( İngiltere de Maris Piper çeşidi dayanıklı olarak saptanmıştır.) Nematoda hassas tuzak bitkiler kullanılarak nematodun populasyonu düşürülebilir ( Örneğin bazı dış ülkelerde hassas patatesler ekilerek hasadı beklemeden erken dönemde sökülmek suretiyle nematod populasyonu düşürülebilmektedir.)

Kimyasal Mücadele

Fümigant etkili nematisitlerden biri ile boş saha ilaçlaması nematod populasyo-nunu azaltır. (Nematodlara karşı boş saha ilaçlamalar Bitki koruma ürünleri bölümüne bakınız Kist nematodları ile mücadele de hiç bir yöntem tek başına tam olarak etkili olmamaktadır. Bu nedenle tüm mücadele yöntemlerinin birlikte uygulandığı bir entegrasyona gidilmesi yararlı görülmektedir. Ülkemizde henüz bu nematodlar yayılış göstermediğinden patates yetiştirilen alanlarda sürveylere devam edilerek başka yerlere yayılıp yayılmadığı takip edilmelidir.

İlaçlama Zamanı