Latincesi

Hastalık Tanımı

Dişisi 07 mm, erkeği 0.96 mm boyunda ve ipliksi formdadır. Patates çürüklük nematodunun bütün devreleri genellikle konukçu dokusu içinde bazen de etrafındaki toprakta bulunabilir, dokuların içine ve dışında hareket ederler. Patates çürüklük nematoduyla aynı cinse bağlı olan Soğan sak nematodu ( Ditylenchus dipsaci ) patates yumrusunda benzeri zararlar meydana getirmektedir. Bu iki nematod türü morfolojik olarak birbirine çok benzer, fakat biyolojik olarak birbirinden bazı önemli yollarla ayrılabilir. Endoparazit olan ve konukçularının başlıca toprak altı kısımlarında bulunan D.destructor bitkideki canlı dokularda veya saprofit olarak funguslar da beslenebilir. Halbuki D.dipsaci yalnız canlı dokularda bulunur. D.destructor 'un az sayıda ırkı mevcuttur, kuruluğa toleransı azdır. Nematod yumağı oluşturmaz, dayanıklı bir devresi yoktur. Çoğunlukla depolanan tohumluklarda ve toprakta kalan yumrularda kışlar. Bazen topraktaki funguslarda ve konukçusu olduğu yabancı otlarda da canlı kalabilir. Genellikle hasat edilmeyen bulaşık yumrularda veya depolardaki tohumluklarda kışlar. Elverişsiz koşullarda toprakta yumurta halinde de kışı geçirmektedir. D.dipsaci ise bitkinin toprak altı ve toprak üstü kısımlarında bulunabilir. Konukçuya özelleşmiş olabilen çok sayıda ırkı mevcuttur. Kuruluğa karşı çok toleranslıdır. Yoğun larva populasyonundan oluşan nematod yumağı meydana getirir. 4. larva dönemi elverişsiz koşullara dayanıklıdır. Bu iki nematodun bitkideki belirtileri de farklılık gösterir. D.destructor 'un ( -28°C)'de canlı kaldığı ve 5 - 18°C' de değişen sıcaklıklarda 18-60 günde geliştiği bulunmuştur. En çok enfeksiyonun 15-20°C' de ve % 90 - 100 orantılı nemde olduğu görülmüş ve nematodun % 40'dan aşağı orantılı nemde canlı kalmadığı bulunmuştur. Bu nedenle bu zararlı, yetiştirilen ve depolanan yumrularda zararını birçok iklim koşullarında yapar. Sıcaklıktan çok kuraklığa karşı toleransının olmayışı Hindistan, Afrika ve Güney Amerika gibi bazı sıcak iklim bölgelerinde zararlı olmayışının bir nedeni olabilir.

Yaşayış

D.destructor patates yumrularına lentiseller, göz ve kaş yakınlarından girer. Başlangıçta hemen kabuğun altında, yalnız kabuk kaldığından belli olan küçük, parlak, beyaz, unumsu veya tebeşir gibi korteksde, beslenme cepleri denilen lekeler görülür. Burada bir veya birkaç nematod bulunur. Bu lekeler nematodun üremesi ve sağlam dokuyu bulaştırması ile büyür, birbiri ile birleşir ve kabuğun altında görülebilen kuru, granüler dokudan müteşekkil bal peteği görünüşünde, çok sayıda nematodun bulunduğu açık kahverengi lezyonlar bütün yumruyu saran koyu kahverengi nekrotik lekeler meydana gelir. Dokular kuru, büzülmüş, çatlak ve kabuk kağıt veya deri gibi bir hal alır. Sekonder mikroorganizmalarda yumruya genellikle arız olur. Bu durumda renk siyahtır. Eğer yumruya yalnız nematod arız olmuşsa, bulaşık sahada hafif çukur lezyonlar görülür ve kabuk rengi daha koyudur. Bulaşık bir yumruda nematodlar ve yumurtaları, beyazımsı un gibi dokuda lezyonun kenarında yoğunlaşmışlardır. Ölü dokuda ender olarak çok az nematod bulunur ( yumrunun rutubetli ölü dokusunda gelişen, fungus misellerinde nemalodun beslendiği tahmin edilir). Bulaşık yumrular eğer rutubetli koşullarda saklanırsa genel bir çürüme meydana gelir ve bitişik yumruyu bulaştırır. Bulaşık yumruda su miktarı düşer, nişasta miktarı da daha azdır. Bu nişasta nematod tarafından salgılanan amilaz ile eriyen şekere dönüşür. Bundan da parazitler yararlanır. Yukarıda anlatılan ve D.destructor tarafından oluşturulan yüzeysel lezyonlara benzemeyen, bütün patates yumrusunu kaplayabilen derin lezyonlar ise D.dipsaci tarafından meydana getirilir. Bu nematodla bulaşık dokular süngerimsi sandan kahverengiye kadar değişen renktedir. Genellikle yumruda çatlak görülmez. D.dipsaci toprak üstü aksamına arız olur ve yumruda her hangi bir belirti olmaksızın tipik bodurluk, kalınlaşma ve çarpıklıklar meydana getirir. Halbuki D.destructor çok ender olarak yaprak simptomları gösterir, zararı yumru, stolon ve sak kaidesindedir. D.Jestructor ve D.dipsaci nedeniyle meydana gelen çürüme fungus mevcudiyetinde artar. D.destructor'un süsen ve lale soğanındaki hastalık belirtisi ise genellikle soğanın alt kısmından başlar, daha sonra etli kısma geçer ve gri siyah lezyonlar meydana gelir. Ağır bulaşık soğanlar siyah köklü ve zayıf gelişmiş san uçlu yapraklıdır. Ülkemizde ise ilk defa Söğütlü (Erzurum)'de saptanan bu nematodun burada hasat zamanı tarladaki zararının % 20'ye kadar çıktığı tespit edilmiştir. Ayrıca patateslerin depolarda muhafaza esnasında daha fazla zarar gördüğü saptanmıştır. Ülkemizde yayılış alanı henüz saptanmayan Güneydoğu Anadolu bölgesi hariç tüm bölgelerimizde bulunmuştur. Özellikle Doğu Anadolu bölgesinde Erzurum, Karadeniz bölgesinde Kastamonu ve İç Anadolu bölgesinde Afyon, Bolu, Nevşehir, Niğde, Konya ve Kayseri bulaşık ilerimizdir. Son yıllarda ithal tohumlukların ülkemize girişi ve tohumlukların yenilenmesi ile bu nematodun bulaşıklılık oranının azaldığı saptanmıştır.

Kültürel Önlemler

Hasat edilmeyen bulaşık yumrular toplanıp imha edilmelidir. Tohumluk patates yumruları bulaşık olmayan üründen alınmalı veya elle seçilmelidir. Temiz yumruların dikim öncesi elle seçimi, pratikte en önemli mücadele yöntemidir. Patates çürüklük nematodu esasen tohumluk yumrularla yayıldığından, temiz tohum kullanımı çok önemlidir. Erken hasat edilen ürünlerden alınan yumruların tohumluk olarak kullanıl ması 1-2 yıl için iyi sonuç vermektedir. Bulaşık alanlarda geç dikim ve erken hasat bula-şikhlik oranını düşürebilir. Serin ve kuru depolama ile, yumru içinde nematodun üremesi ve diğer yumrulara yayılarak bulaştırılması önlenir. Konukçusu olmayan ( Fasulye, mısır gibi) bitkilerle 3-4 yıllık münavebe populasyonun azalmasında etkendir. Tarla nanesi, tarla eşek marulu gibi yabancı otlar bu nematodun konukcuları olduğundan ot Mücadelesine önem verilmelidir.

Kimyasal Mücadele

Kimyasal mücadele önerilmemektedir.

İlaçlama Zamanı