Latincesi

(Eurytoma amygdali End.) (Hym.: Eurytomidae)

Hastalık Tanımı

Badem iç kurdunun ergini siyah renkli bir arıcık olup, dış görünüşü ile tamamen kanatlı bir karıncayı andırır. Ön kanatlar hemen hemen üçgen şeklinde, saydam, renksiz, petrol parıltılı ve ortada hafif kahverengimsidir. Arka kanatlar böbrek şeklindedir. Bacakların eklem yerleri ve tibia kısmı sarı renklidir. Dişileri erkeklere göre daha iri vücutludur. Yumurtalar gayet küçük oval yapılı ve süt beyazı renginde olup biri kısa, diğeri uzun olan iki uzantıya sahiptirler. Larvaları beyaz renkli ve bacaksızdır. Bunların boyları normal duruşlarında (kıvrık) 4-5 mm, açılmış olarak 7-8 mm' dir. Vücutları 13 halkalıdır ve üzerleri vücut renginde seyrek kıllarla kaplıdır. Pupası serbest tipte olup başlangıçta beyaz renktedir. Pupa dönemi ilerledikçe rengi de siyahlaşır. Badem iç kurdu kışı badem meyvesi içinde olgun larva döneminde geçirir ve meyve içinde pupa olur. Ancak larvaların büyük bir bölümü bir sonraki yılın ilkbaharında pupa dönemine geçmektedir. Pupa süresi büyük ölçüde sıcaklıkla ilgili olup 18-51 gün sürmektedir. Doğada ilk erginlerin görünme zamanları nisan ayı ortalarından haziranın ilk haftasına kadar değişiklik göstermektedir. Bununla birlikte Doğu ve Güneydoğu Anadolu Bölgesinde ilk ergin çıkışlarının çoğunlukla mayıs ayının ilk haftası içerisinde olduğu söylenebilir. En yüksek ergin çıkışı ilk çıkışlardan 10-12 gün sonra olmaktadır. Çiftleşme ilk ergin çıkışından hemen sonra olduğu gibi genellikle 3-6 gün içerisinde olmaktadır. Erginlerin yaşama süresi erkek bireylerde 5-7, dişilerde 9-12 gün arasında değişmektedir. Dişiler yumurtalarını meyveler çağla dönemindeyken birer adet olmak üzere endosperme bırakırlar. Bir dişi 47-88 kadar yumurta bırakabilir. Yumurta kuluçka süresi 24-27 gündür. Açılan yumurtalardan çıkan larvalar meyvenin çekirdek evine doğru yönelir ve orada beslenir.

Yaşayış

Badem iç kurdu bademin en önemli zararlısıdır. Elazığ ilinde!964 yılında yapılan bir çalışmanın sonucuna göre; ağaç başına ürün kaybı % 48.8'ini bulmaktadır. Badem içkurdu ergini, yumurtasını meyvenin endospermine koyarken, ovipozitörüyle meyve üzerinde çok küçük yara izi oluşturmaktadır. Ancak meyve gelişimiyle birlikte bu iz kaybolmaktadır. Asıl önemli zararı larvalar beslenirken yapmaktadır. Larva saldırısına uğramış bademler sağlamlardan daha çabuk kuruyarak renk değiştirir. Üst kabuktaki açık yeşil renk kaybolur. Sarımsı bir renge dönüşür. Kış aylarında ise üst kabuk rengi tamamen esmerleşir. Ayrıca alt kabukta sağlam meyvelerde göze çarpan parlaklık yoktur. Beslenme ilerledikçe zamanla iç kısmını tamamen yiyerek boşaltırlar ve sadece meyve içinin kabuğu kalır. Erginin çıkış yaptığı meyvelerin kabuk kısmında takriben 2 mm çapında çıkış deliği görülür.Ülkemizde ve Dünya'da geniş bir yayılış alanına sahiptir.

Kültürel Önlemler

Syntomaspis eurytoma Badem iç kurdunun parazitoidi olarak literatürde bildirilmektedir. Badem ağaçlarında çeşitlere göre meyvenin kurtlanma oranında farklılıklar olduğu bilinmektedir. Eğer bu kurtlanmayan çeşitler pomolojik özellikleri uygunsa, yeni tesis edilecek bademliklerde bu çeşitler tercih edilmelidir. Badem iç kurdu ile bulaşık tüm bahçelerde hasat sırasında veya kış aylarında ağaçlar üzerindeki ve yere dökülen kurtlu bademleri toplayarak yakmak veya çok derin şekilde toprağa gömmek zararlıya karşı en etkin mücadele yöntemidir.

Kimyasal Mücadele

İlaçlama havanın sakin ve dengede olduğu sabahın erken saatlerinde ve akşama doğru ağaçlar üzerinde kuru yer kalmayacak şekilde uygulanmalıdır. Ayrıca sabah ve akşam saatlerinde arıcıklar genellikle ağacın güney-batı yönünde yoğunlaştığından bu kısımların iyice ilaçlanmasına özen gösterilmelidir.

İlaçlama Zamanı

Badem ağaçlarında hasattan sonra yapılacak kontrollerde, asılı kalmış rengi esmer veya kararmış meyveler varsa bunlar o bademlikte badem iç kurdunun zarar yaptığını gösterir. Ancak mücadele sahalarının tespit edilebilmesi için söz konusu meyveler kırılarak larva olup, olmadığına bakılır. Bu kontrollerde eğer saha bulaşık bulunursa mücadele yapılır. Badem iç kurduna karşı ilaçlamada amaç ergin çıkışı süresince ağaçları ilaçlı bulundurarak bunları çiftleşip yumurtalarını bırakmadan önce yok etmektir. Bunun için ilk ergin çıkışı ile birlikte ergin çıkış süresini de iyi belirlemek gerekir. İlk ergin çıkışı ve dolayısıyla ilk ilaçlama zamanını belirlemek amacıyla aşağıdaki yöntem uygulanır. İlkbaharda çiçeklenmeden hemen sonra çağlalar belirginleşmeye başladığında üç adet ince delikli tel kafesin her birine en az 200'er kurtlu meyve konur. Bunlardan biri bademlikte ağacın güneybatı yönündeki bir dış dalına asılır. Diğeri aynı yerde toprağa bırakılır. Üçüncü kafes günlük gözlemler için ilgili kuruluşa getirilerek doğa koşullarına terk edilir. Bölgelere göre yılın gidişi ve iklim koşullan göz önünde bulundurularak ergin çıkışına yakın bir zamanda kafeslerdeki meyveler her gün kontrol edilerek ilk ergin çıkışı saptanır ve her gün çıkan arıcıklar çıkış sona erene kadar erkek dişi olarak sayılır. İlk ergin dişiler görüldüğünde 1. ilaçlama yapılır. Badem iç kurdu ergin çıkışı günlük ortalama sıcaklıklardan ziyade max. ve min. sıcaklıklardan daha fazla etkilenmekte ve çıkış süresi 20-45 gün arasında değişmektedir. Bunun için daha sonraki ilaçlama zamanları, ergin çıkış süresi, ilaçların etki süresi ve ergin çıkışı süresince meyvelerin sertleşme (sertleşmiş meyvelere yumurta bırakamaz) durumuna göre ayarlanır. Bu duruma göre bir veya iki ilaçlama daha gerekebilir. Bunun yanında ergin çıkışı sırasında sıcaklığın yüksek ve sabit olduğu yıllarda çıkış topluca olduğundan kısa sürede tamamlanır ve tek ilaçlama dahi yeterli olabilir. Zararlı yoğunluğunun düşük olduğu bahçelerde de ilk ergin çıkışında yapılan bir ilaçlama yeterlidir.