Latincesi

Hastalık Tanımı

Fungusun P. parasitica ve P. hibernalis türleri de turunçgillerde hastalık yapmasına karşın ülkemizde yaygın olan tür P. citrophthora’dır. Türkiye’de yaygın olarak kullanılan turunç anacı hastalığa dayanıklı olduğundan kök ve kök boğazı çürüklüğüne ender rastlanır. P. citrophthora toprak kaynaklı bir fungustur. Nemli koşullarda toprakta bitki artıklarında yaşar. Kök ve gövde bulaşması daha çok kış ve ilkbaharda, meyve bulaşması ise sonbaharda olur. Gövde ve dallarda açılan yaralardan yağışlı mevsimlerde kolayca bulaşma olur. Meyve enfeksiyonları toprağa yakın meyvelerde, yağmur damlalarının topraktan sıçrattığı zoosporların yaralardan veya doğrudan kabuk dokusundan penetrasyonu ile gerçekleşir. Gövdede zamk salgısı 20°C’nin üstünde olur. Yaralanmalarda ise zamk akıntısı hemen gelişir. Fungusun meyvelerde gelişmesi 7-32°C arasında olur, 26°C de optimum gelişir. Hastalığın sporlarının çimlenip meyveye girebilmesi için meyve yüzeyinin en az 2 saat ıslak kalması gerekir. Fungus bulaştıktan 5-8 gün sonra hastalık belirtisi belirgin olarak meyve yüzeyinde görülür.

Yaşayış

Hastalığa karşı turunçgil türlerinin en hassasından daha dayanıklı olanına doğru sıralaması şöyledir: Limon (Citrus limon Burm.), ağaç kavunu (C. medica L.), laym (C. aurantifolia Swingle), kaba limon (C. jambheri Lush), altıntop (C. paradisi Macf), portakal (C. sinensis Osbeck), mandarin (C. reticulata Blanco),citrange (P. trifoliata x C. sinensis), tangelo (C. paradisi x C. reticulata), turunç (C. aurantium L.) ve kumquat (Fortunella spp.). Bir tür içindeki çeşitler arasında da duyarlılık yönünden farklılıklar bulunmaktadır. Örneğin; limonlardan kara limon, portakallardan Washington navel portakalı daha duyarlıdır. Hastalığın meyvelerdeki belirtileri; sonbahar ve kış aylarında yağışlı günlerde bulaşırlar. Genellikle yerden 1.5 m yükseklikte dalların meyvelerinde bulaşma olur. Enfeksiyon noktasında önce kahverengi-sarı lekelenme olur ve kabuk yumuşar, sonra tüm meyveyi hastalık sarar. Meyve kabuğu biraz incelip kahverengi derimsi bir hal alır. Meyvede tipik bir koku oluşur Yağışlı mevsimlerde önemli oranda meyve kaybı olur. Eğer meyveler bahçeden bulaşık olarak depoya alınırsa enfekteli meyveler üzerinde kahverengi lekeler oluşur ve hastalık sağlam meyvelere de geçer. Gövde ve dallarda ise; gövdede hasta bölgenin kabuğu dıştan sertleşmiş kuru görünüm alır. Bu bölgede kabuk çatlar ve kahverengi zamk akıntısı olur. Hastalık gövdede yatay ve dikey olarak ilerleyerek tüm gövdeyi sarar ve öldürür, odun dokusu kahverengi-sarımsı renk alır. Kök boğazında ve toprak altındaki ana ve saçak köklerde hastalık nedeniyle kahverengi çürümeler oluşur. Hastalanan bu bölgeler sertleşir ve hafif bir zamk akıntısı yapar. Akan zamk toprak içerisine karıştığından açıkta zamk görülmez. Hasta bölgeler diğer patojen ve saprofit etmenlerin de saldırısına uğradıklarından kök boğazı ve ana kökler tamamen ölüp siyahlaşır. Hasta ağaçların önce yaprakları sararır, sonra ağaç yaprak dökerek kurur.

Kültürel Önlemler

1. Salma sulama ve ağacın kök boğazını su içinde bırakacak çanak usulü sulama yapılmamalıdır. Karık usulü sulama yapılmalıdır. Çanak usulü sulama yapılacaksa kök boğazı çevresine hava yalağı yapılarak su dıştaki yalağa verilmelidir. Yağmurlama ve damla sulama yapılıyorsa yine kök boğazı ve gövde ıslanmamalıdır. Sulama suyunu ve yağmur suları hasta ağaçların olduğu bölgeden diğer hastalıksız bölgeye taşınmamalıdır. Bulaşmada yağmur suyu da faktördür. 2. Mümkünse amonyum nitrat gübresi yerine amonyum sülfat gübresi kullanılmalıdır. Çünkü amonyum nitrat gübresi hastalığı artırır. 3. Bahçe tesis ederken derin dikim yapılmamalı ve taban suyu yüksek yerlerde bahçe tesis edilmemelidir. 4. Mümkünse sulama suyu kuyudan ya da bir gün dinlendirilmiş havuzdan alınmalıdır. 5.İyi havalanmayı sağlamak için, sık dikimden kaçınılmalıdır. 6. Çiftlik gübresi ve kimyasal gübreler ağacın kök boğazına verilmemelidir. Fizyolojik hastalıklara karşı yapılan öneriler dikkate alınmalıdır. 7. Aşı yeri özellikle limon ve Washington navel portakalı gibi duyarlı çeşitlerde yüksek olmalıdır (en az 35 cm). 8. Dikim öncesi fidanın kök ve gövdesi %1.5’luk bordo bulamacına batırılmalıdır. 9. Meyveler toplanırken ve ambalajlanırken yaralanmamalıdır ve ıslak meyve toplanmamalıdır. 10. Bu hastalığa karşı dayanıklı olan turunç (C. aurantium) ve üç yapraklı (P. trifoliata) anaçları kullanılmalıdır. 11. Topraktaki antagonist mikroorganizmaların etkinliğini arttırmak için toprağa bol organik madde verilmelidir. 12. Hastalıklı meyveler ve diğer bitki parçaları bahçeden uzaklaştırılmalıdır.

Kimyasal Mücadele

Gövde enfeksiyonlarına karşı aşağıda belirtildiği şekilde mücadele yapılmalıdır. a) Hastalık henüz bulaşmamış fakat taban suyu yüksek, derin dikimin söz konusu olduğu ağır ve fungus ile bulaşık topraklarda bulunan limon bahçelerinde ağaçların gövde ve kalın dalları ekim, ocak ve mart aylarında %2’lik bordo bulamacı ile ilaçlanmalıdır. b) Gövde ve kalın dallarda enfeksiyon görülen ağaçlarda ekim, ocak ve mart ayı başlarında yaralar sağlam odun dokusuna kadar temizlenmeli, sonra pürmüz alevi ile ısıtılmalıdır. Isıtıcı pürmüz alevi, yaraya 30-40 cm uzaklıktan 1 dakika tutularak sağlam dokunun siyahlaşmamasına dikkat edilmelidir. Isıtmadan sonra yara yerine dezenfektan olarak %3’lük potasyum permanganat sürülmelidir. Pürmüz alevi 5 yaşından küçük ağaçlarda kurumalara yol açacağından uygulanmamalıdır. c) (b) maddesindeki işlemler yapıldıktan sonra yeni enfeksiyonları önlemek için aynı ağaçların gövde ve kalın dalları %2’lik bordo bulamacı ile ilaçlanmalıdır. d) Ağaçların gövde ve kalın dalları değişik nedenlerle yaralanırsa koruyucu olarak yara yerleri %2’lik bordo bulamacı ile ilaçlanmalı ve yara yeri aşı macunu ile kapatılmalıdır. e) Kök boğazı enfeksiyonları söz konusu ise (b) bölümündeki işlemler kök boğazına da uygulanmalı, kök boğazları kuru koşullarda havalandırılmalıdır. Meyve ve gövde ilaçlamalarında yüksek basınçlı motorlu pülverizatörler, yaraların temizlenip ısıtılması işlemlerinde ise bıçak, marangoz keseri, gaz veya benzinle çalışan pürmüz ısıtma aleti ve yaralara aşı macunu sürmek için spatül kullanılmalıdır.

İlaçlama Zamanı

Meyveleri korumak için sonbaharda ilk yağışlardan önce (ekimde) yerden 1-1.5 m yükseklikteki dallar %1 lik bordo bulamacı ile ilaçlanmalıdır. Yağışların devam etmesi durumunda 1. ilaçlamadan 15 gün sonra 2. ilaçlamanın yapılması gerekmektedir.