Latincesi

Hastalık Tanımı

Acrididae a)Fas çekirgesi (Dociostaurus maroccanus Thunb.) Fas çekirgesinin pronotumu üzerinde orta kısmı silinmiş (X) şeklinde bir işaret vardır. Bu işaretin aralıklı olan orta kısmında enlemesine belirgin olarak 3 çizgi bulunur. Ancak (X) işareti diğer bazı Acrididaelerde de bulunduğundan, başka türlerle kolayca karıştırılır. O nedenle bu türün nimflerinden yapılacak teşhislerde şüpheye düşüldüğünde, örnek göndererek uzmanlara başvurulmalıdır. Erginlerde üst kanatlar, arka femurların uçlarını geçer. Vücut rengi kirli sarı, koyu veya açık kahve renkli beneklidir. Alt kanatlar renksiz ve şeffaftır. Arka tibialar genellikle kırmızı, bazen açık saman sarısı rengindedir. Vücut uzunluğu; erkekte 20-28 mm, dişide 22-23 mm.dir. b) Madrap çekirgesi (Locusta migratoria (L.) Madrap çekirgesinde prototumun ön kısmı yanlardan basık, üst Kısmındaki orta çizgi belirgin şekilde yüksektir. Kanatlar iyi gelişmiştir ve arka femurların uçlarını geçer. Üst kanatlarda kahverengi lekeler bulunur. Vücut rengi yeşil veya kahverengi tonlarındadır. Vücut uzunluğu erkekte 28-44 mm, dişide 37-62 mm.dir. c) Güdük çekirge (Pararcyptera labiata Brulle.) Genel vücut yapısı itibariyle iri, tombulca bir çekirgedir. Fas çekirgesinde olduğu gibi pronotum üzerinde (X) işareti vardır. Fakat çizgiler kaba, kalın şekildedir. Bu işaretin orta kısmı açıktır ve abdomenin yarısından daha az bir kısmını örtecek uzunluktadır. Erkek çekirgelerde üst kanatlar dişilerinkinden daha uzundur. Alt kanatlar adeta dumura uğramış bir vaziyettedir. Arka femurun iç yüzünün alt kısmı ile arka tibia kırmızıdır. Vücut uzunluğu erkekte 22-25 mm, dişide 30-35 mm.dir. Catantopidae a) İtalyan çekirgesi (Calliptamus italicus L., C.barbarus Costa) İtalyan çekirgesinin pronotumu üzerinde, ortada vücut uzunluğuna paralel bulunan bir tümsek çizgi ve bunun iki tarafında öne doğru hatifçe daralan iki yan tümsek çizgi bulunur. Prosternumda ön bacakların kaideleri arasında küt konik şekilde bir çıkıntı vardır. 1 inci dönem nimflerde yan pronotal yüzeyin arka kısmı beyazdır. Erginde alt kanatların kaidesi açık pembe renklidir. Vücut rengi sarı kahverengi tonlarındadır ve yer yer koyu kahverengi beneklidir. C.italicus 'ta arka femurların iç yüzeyinde coxa' ya yakın siyah lekenin dışında iki büyük siyah leke vardır. Ortadaki lekenin alt kısmı silinmis bir haldedir. Bu leke uçtakinden küçüktür. Arka tibia kırmızıdır. Vücut uzunluğu erkekte 16-25 mm, dişide 25-30 mm'dir. C.harbarus ' ta arka femurların iç yüzündeki siyah lekeler çeşitli şekillerdedir. Arka tibia, turuncu veya saman sarısı rengindedir. Vücut uzunluğu; erkekte 13-22 mm, dişide 23-32 mm.dir. b) Çizgili çekirge (Thisoicetrinus pterostichus (F. W)) Vertex (başın tepe kısmı)' ten başlayan ve üst kanatların orta kısmında son bulan, dar eşkenar dörtgene benzeyen siyah bir çizgi bulunur. Bunun dışını ince bir şerit halinde açık renkli bir bant kuşatır. Arka femurların ucunu hafifçe geçen üst kanatların üzerinde siyah noktacıklar bulunur. Ön bacakların arasında küt koni şeklinde bir çıkıntı vardır. Vücut uzunluğu; erkekte 22-29 mm, dişide 41-48 mm'dir. c) Euprepocnemis plorans Charp. Baş kremsi, pronotum enine 3 çizgi ile ortadan bölünmüştür. Pronotum üzerindeki orta ve yan tümsek çizgiler belirgindir. Yan çizgiler öne doğru birbirine gittikçe yaklaşır. Üst ve alt kanatlar, arka femurdan uzundur. Genel renk kahverengi, pronotu-mun orta kısmı genellikle koyu renklidir. Üst kanat kahverengi, koyu lekeli alt kanatlar renksizdir. Arka tibia 'nin femura bitişik üst yarısı mavi alt yarısı kırmızıdır. Güney Doğu Anadolu Bölgesinde zararı görülmektedir. Vücut uzunluğu; erkekte 26-29 mm, dişide 34-42 mm 'dir. Tettigonidae a) Yeşil çekirgeler (Isophya spp., Poecilimon spp.) Isophya türlerinde vücut rengi, açık kahverengi sarıdan yeşilin çeşitli tonlarına kadar değişir. Bazen üst kısmında kırmızımsı kahverengi lekeler bulunur. Genellikle yavaş hareket ederler. Antenler kıl şeklinde olup, vücut uzunluğunun yaklaşık 1.5 katı kadar uzunluktadır. Pronotum erkekte geriye doğru belirgin bir şekilde genişlemiştir. Dişide ise az genişlemiş veya aynı kalmıştır. Pronotum üzerindeki enine çizgi ortada değil, arka kenara daha yakındır. Tegmina en fazla 2. abdomen segmentine kadar ulaşır. Ovipozitör uzunlukları erkekte 15-26 mm, dişide 17-32 mm.dir. I.nervosa Orta Anadolu Bölgesinde zararlıdır. Poecilimon türlerinde ise vücut, yeşilden toprak rengine kadar farklı renklerdedir. Sırtta bazen bant şeklinde çizgiler bulunur. Antenler kıl şeklinde olup, vücuttan 2-3 kat daha uzundur. Pronotum düz ve genellikle parlaktır. Pronotum üzerindeki enine çizgi ortadadır. Kanatlar çok kısadır. Ovipositorun alt kısmı büyük, iç kısmı yukarı doğru hafif eğilmiş ve dişlidir. Vücut uzunluğu erkekte 12-19 mm, dişide 13-30 mm.dir. P. bosphoricus Marmara bölgesinde, P.sanctipauü, P.pulcher ve P.unispinosus ise Ege bölgelesinde zarar yapmaktadır. b) Kilinçh çekirge (Platycleis intermedia Serv.) Antenler vücuttan uzundur. Vücut rengi yeşil veya kahverengi tonlarındadır. Pronotum üzerinde ortadan başlayıp arka kenara kadar uzayan bir tümsek bulunur. Pro-notumun arka kenarı yarım daire şeklinde geriye doğru uzanmıştır. Abdomenin VII. segmentinin alt kısmında iki çıkıntı vardır. Dişideki yumurta koyma borusu kılıç şeklinde ve 8-11 mm boydadır. Vücut uzunluğu; erkekte 22-25 mm, dişide 27-30 mm.dir. Tegmina, abdomeni geçer. Gryllidae a) Kara çekirge (Melanogryllus desertus Pall.) Vücut, nimf ve erginlerde parlak siyah renktedir. Antenler uzundur. Üst kanatlar kızılımsı kahve renklidir. Tegmina uzunluğu, kısa kanatlı formlarda abdomenin yarısını, uzun kanatlı formlarda abdomenin tamamını örter. Alt kanatlar gelişmemiştir. Bacaklar siyah, arka tibialann dış yüzünde 5 diken vardır. Ovipozitor uzun, uç kısmı bir mızrak ucu gibi sivridir. Kışı nimf halinde geçirirler. Vücut uzunluğu; erkekte 15-21 mm, dişide 17-25 mm.dir. b) Bağ horozcuğu (Oecanthus pellucens Scopoli) Soluk sarı veya yeşilimsi renkte ince yapılı bir çekirgedir. Alt kanatlar her iki cinsiyette de üst kanatlardan uzundur. Abdomenin üst ve yan kısımlarında kahverengi noktalar bulunur. Arka femurlar ince uzundur. Dişide ovipozitor arka femurdan daha kısa, düz siyah ve dişlidir. Vücut uzunluğu erkekte 12-13 mm, dişide 11-14 mm.dir.

Yaşayış

Yaşayışları
 

Acrididae ve Catantopidae Familyalarında
 

Yazın yumurtalar toprağın 4-5 cm. derinliğine bir yüksük içinde bırakılır. Kış, yumurta döneminde geçirilir. Çekirgelerin yumurta bıraktıkları alanlara Garsiyat ve rezervasyon alanları"" adı verilir. Yumurtaların bırakıldığı alanlar ve yüksük şekilleri türlere göre değişiklik gösterir. Örneğin Fas çekirgesi genellikle işlenmemiş, sert ve meyilli arazilere, İtalyan çekirgesi tarla kenarlarındaki işlenmemiş sert topraklara Güdük çekirge meyilli ve nispeten yumuşak topraklara, Madrap çekirgesi çeltik tavaları veya tarla kenarındaki toprak setlere yumurta bırakırlar. Yüksüklerin genellikle üst kısmı düz, taban yuvarlak, orta kısmı hafif kavislidir. İtalyan çekirgesi yüksükleri 16-30 mm. boyunda, Fas çekirgesi yüksüklerine oranla daha kalın, Güdük çekirgesi yüksükleri ise kısa, orta kısmı geniş, adeta küçük bir fıçı görünümündedir. Madrap ve çizgili çekirge yüksükleri ise oldukça büyüktür (45-67 mm. boyunda). Fas ve Güdük çekirge yüksüklerinde kapak vardır. Bir Fas çekirgesi yüksüğünde 22-35, İtalyan çekirgesinde 42-61, Güdük çekirgede 15-20, Çizgili çekirgede 50-60 ve Madrap çekirgesinde 60-80 adet bulunur.

İklim koşulları mevsim normallerinde olduğu zaman Fas ve Güdük çekirge yumurtaları Ege Bölgesinde Nisan ayı başlarında açılır. İtalyan, Çizgili ve Madrap çekirgesi yumurtaları ise Mayıs ayının ikinci yarısında açılır. Yumurta açılımını sıcaklık, denizden olan yükseklik, toprağın ısınma durumu vb. faktörler etkiler. İtalyan çekirgesi dişileri 6, adı geçen diğer çekirgeler 5 gömlek değiştirerek ergin olurlar. Her nimf dönemi yaklaşık 5-7 gün kadar devam eder. Bu dönemleri geçirerek ergin olan bireyler çiftleşir ve dişiler yaz aylarında yukarıda belirtilen yerlere yumurta bırakırlar. Yumurtalar toprakta 9-1 Pay kadar kalır ve ertesi yılın ilkbaharında açılır. Bu şekilde yılda 1 döl verirler. Ancak Madrap çekirgesinin biyolojisi bunlardan farklıdır. Mayıs ayında kışı geçirmiş yumurtalar açılır ve nimfler 5 gömlek değiştirdikten sonra 25-35 gün içinde ergin hale gelirler. Erginler çeltik tarlalarına saldırırlar ve 3-4 gün içinde çiftleşip, çeltik tavalarının tümsek kısımlarına yumurta bırakırlar. Yaklaşık 3 hafta sonra. Temmuzda yılın 2. döl nimfleri meydana gelir. Bunlar birinci dönem nimf halindeyken sulama kanalları ve arkların kenarlarında toplu halde bulunurlar. Otlarla beslenirler. Nimfler ikinci dönemden sonra çeltik tarlalarına yayılır ve zararlı olmaya başlarlar. 2. döl nimfleri yumurta açılımından yaklaşık 35 - 40 gün sonra ergin olur ve tekrar yumurta bırakırlar.

Tettigonidae Familyasında
 

Yeşil çekirgeler su tutmayan meyilli arazilere ve çayır diplerine yumurtalarını tek tek bırakırlar. İklim koşullan uygun olduğu zaman bu yumurtalar Mart sonları veya Nisan ayı başlarında açılır. Kılınçlı çekirge yumurtaları bunlardan 3-4 hafta sonra açılmaktadır. Çıkan nimfler önce çevredeki çayır otlan ile beslenir, daha sonra da kültüre alınmış alanlara geçerler. Nimfler yaklaşık 5-6 hafta içinde ergin hale gelirler.

Gryllidae Familyasında
 

Kara çekirgeler kışı nimf halinde geçirir. İlkbahar aylarında gelişme ve aşırı şekilde beslenmeye devam ederler. Orta Anadolu Bölgesinde Mayısın ilk haftasından itibaren ergin hale gelirler. Erginler nemli yumuşak topraklara yumurtalarını tek tek bırakırlar. Yumurtalar aynı yılın Temmuz ayı başlarında açılmaya başlar ve nimf gelişmesi sonbahar aylarına kadar devam eder. Nimfler Ekim ayından itibaren kışlama yerlerine çekilirler. Nimf dönemleri sayısı, erkek ve dişide sabit olmayıp 8-13 arasında değişmektedir.

Zarar şekli ekonomik önemi ve yayılışları
 

Bitkileri yemek, sapları kesmek suretiyle zarar yaparlar. Özellikle genç bitkilerde zarar çok yüksek olmaktadır. Çok yıllık bitkilerin yeni sürgün ve filizlerini, yaprak ve çiçeklerini hatta dane ve meyvelerini yemek suretiyle ekonomik düzeyde zarar yaparlar. Yoğunlukları yüksek olduğu zaman zarar oranı da artmaktadır. Bunun yanında, bazı çekirgelerin virüs taşıdıkları ve temiz bitkilere bunları bulaştırdıkları da saptanmıştır.

Fas çekirgesinin Ege Bölgesinde İzmir (Bayındır, Tire, Menemen), Aydın (Çine, Koçarlı, Yenipazar), Manisa (Eşme, Kula), Muğla (Merkez, Milas, Fethiye), Uşak, Kütahya (Simav)'da, Marmara Bölgesinde Edirne başta olmak üzere diğer bir çok illerde, Karadeniz Bölgesinde Samsun (Bafra) ve Amasya'da devamlı üreme alanları bulunmaktadır. İtalyan çekirgesinin yayılış alanı ise Marmara Bölgesi, kısmen Ege Bölgesi, Antalya, Mersin Torosları, Konya, Ankara, Çankırı, Çorum, Yozgat, Maraş (Elbistan), Bitlis, Muş, Erzurum, Ağrı ve Kars çevreleridir. Güdük çekirge Ege bölgesinde, Çizgili çekirge ve Madrap çekirgesi Güneydoğu Anadolu Bölgesinde daha yaygındır. Yeşil çekirge türleri ise başta Aydın olmak üzere; İzmir, Manisa, Muğla, Kütahya, Kars, Erzurum, Mersin, Adana, İstanbul ve Marmara Bölgesinin diğer illeri ile Karadeniz, İç Anadolu ve Güney Doğu Anadolu'nun bazı illerinde lokal olarak bulunmaktadır.

Kültürel Önlemler

Çekirgelerin çok sayıda doğal düşmanı vardır. Örneğin bakterilerden Aerobac-ter aerogenes var. acridiorum. Fas çekirgesi bağırsaklarında bulunur ve soğuk havalarda ölümlere neden olur. Parazit mantarlardan L.npusa grylli yağmurlu, serin ve nemli havalarda Fas, İtalyan ve diğer çekirgelerde ölüm meydana getirir. Nematodlardan Mermin sp. ve Agamermis sp. çekirge vücudunda iç parazit olarak bulunmuştur. Acerina takımından Eutrombidium sp. ve Charletonia sp. birçok çekirgenin dış parazitidir. Coleop-tera takımından Mylabris scabiosae ve Trichodes amnios larvaları çekirge yüksüklerin-deki yumurtaları yerler. Mantidae familyasından Mantis religiosa , Bolivaria brachyptera ve Empusa fasciata nimfve erginleri bir çok çekirgenin önemli predatör-lericlir. Tettigoniidae familyasından Sağa spp. ve Decücus albifrons da çekirgelerin pre-datörleridir. Ayrıca bir çok kuşlar özellikle sığırcık (Sturnus vulgaris ), Alaca sığırcık (Pastor roseus ), leylekgiller (Ciconidae), Kargagiller (Corvidea), Serçegiller (Passeri-dae) v.b kuşlar çekirge nimf ve erginlerinin önemli doğal düşmanıdır. Toplu haldeki yumurtlama yerlerinin sürülerek yumurtaların yok edilmesi yöntemi, çekirge yoğunluğunu azaltmak yönünden faydalı olabilir.

Kimyasal Mücadele

İlaçlamaya başlamadan önce. nimf topluluklarının bulunduğu alanlar uzaktan görülebilecek renkli flamalarla işaretlenmelidir. İlaçlamada kullanılacak aletin kalibras-yonu yapılmalı, atomizör ile uygulama yapılmasına öncelik verilmeli, atılacak ilacın dekara dozu önerildiği şekilde ayarlanmalıdır. Nimf mücadelesine önem verilmeli, çekirgeler ergin olmadan mücadelesi tamamlanmaya çalışılmalıdır. Nimf mücadelesi günün her saatinde yapılabilir. Ancak çekirgeler ergin olmuşlar ise ilaçlama sabah erken ve akşamın geç saatlerinde yapılmalıdır. Yeşil çekirge ve Madrap çekirgesine karşı toz ilaç yerine atomizörle atılan sıvı ilaçlar tercih edilmelidir. Mücadelede geç kalınmış ve zararlı çekirgeler kültür alanlarına (sebze, tütün vs.) girmişse, hasada yakın bitkileri ilaçlamak yerine, zehirli yemle mücadele yapılmalıdır.Bu durumda kara çekirge mücadelesinde de öngörülen zehirli yemler; l dekar için 8 kg kepeğin 3-4 litre su ile nemlendirilmesinden sonra ıslak kepek üzerine 1/2 kg toz şeker serpilip, 100 cc Parathion methyl 360 g/1 terkipli bir ilacın ilave edilmesiyle hazırlanır.

İlaçlama Zamanı

Rezervasyon alanlarında zararlı çekirge nimflerinin görülmeye başlamasından ve yapılan sürveylerle uygun yoğunluğun saptanmasından sonra derhal ilaçlı mücadeleye geçilir. Çekirgeler bu dönemlerde toplu halde ve daha az hareketlidirler. Yumurta açılımı, iklim koşulları ile ilgili olarak duraklıyor ve tekrar başlıyorsa, arazide gözlem ve kontrollere devam edilmeli, gerekirse bu alanlar tekrar ilaçlanmalıdır. Genellikle kimyasal mücadele Fas, Güdük ve Yeşil çekirgelere karşı Nisan'da, Kara Çekirge ve İtalyan çekirgesine Mayıs’ta, Madrap Çekirgesinin 2. nci döl nimflerine Temmuz'da başlatılabilir. Ancak mücadele coğrafi bölgelere ve iklim faktörlerine bağlı olarak daha önce veya daha ileri bir tarihte de olabilir. Zararlı çekirgelere karşı kimyasal mücadeleye karar vermeden önce, çekirge ile bulaşık alanlarda nimf ve ergin sürveyleri yapılmalıdır. Nimf siirvfeyinde yoğunluk atrap yöntemi ile saptanmalıdır. Kullanılacak atrabin çember çapı 38 cm, torba derinliği 76 cin., sap uzunluğu 75 cm. olmalıdır. Herhangi bir bulaşık alanın K) farklı yerinde, her adımda bir defa olmak üzere 10'ar defa atrap sallanır. Her 10 atrap sallandıktan sonra zararlı türlere ait olan bütün nimfler sayılır. Bu alanlarda 4. - 5. dönem nimfler bulunuyorsa, sayım esnasında bunlar görüldükçe kaydedilir. On ayrı yerdeki sayını sonuçları toplanarak 100 atraptaki toplam nimf sayısı bulunur. Bu toplam içinde 4. - 5. dönem nimf sayısı belirlenir. Elde edilen bulgular aşağıdaki skala da verilen değerlerle karşılaştırılarak çekirge yoğunluğunun önemli olup olmadığına karar verilir. Skalada verilen 4.-5. dönem nimflere ait sayılar asgari değerlerdir.. Örneğin, 100 atraptaki nimf sayısı 300 - 350 arasında bulunmuşsa, bu yoğunluğun önemli kabul edilebilmesi için en az 75 adedinin 4. - 5. dönemde nimf olması gerekir. Atrapla sayım yapılırken, nimflerin aktif olması için sıcaklık 18°C'nin üzerinde ve rüzgar hızı saatte 10 km'nin altında olmalıdır. Ergin sürveyi için, çekirge ile bulaşık alanda her 15-20 adım aralıklarla 16 farklı yerde 25x25 cm2’lik alan içindeki zararlı çekirge sayısı saptanır. Bunların toplamı l m^deki çekirge sayısını verir. Eğer 1 m2 de 8 veya daha fazla birey varsa kimyasal savaşıma karar verilmelidir.