Latincesi

(Streçtomyces scabies (Thaxt) Walk, et Henrici)

Hastalık Tanımı

Etmen Actinomycetales takimmdandir. İki tip miselyum meydana getirir. Substrat miselyumu ve havai miselyum. Substrat miselyumu ince, tek kutuplu, çok dallanmış renksiz ve bölmesizdir. Havai miselyum ise yün biçiminde, hafif dallanmış hiflerden meydana gelmiştir. Havai hifler vejetatif miselyumdan daha kalındır. Havai miselyum üzerinde oluşan çok sayıda spiraller sporları taşır. Vejetatif miselyum kalınlığı 0.7 u iken, hifler 0.9-1 u kalınlığındadır. Optimum gelişme sıcaklığı 17-21°C'dir. Bir toprak mikroorganizması olan S. scabies yaşadığı toprak yönünden seçicidir. Genel olarak kumlu, tınlı ve bazik topraklarda yaşar. Asit topraklar etmenin azalmasına neden olur. Su kapasitesi % 55 den düşük olan topraklarda etmen azalmaya başlar.

Yaşayış

Hastalık yumrularda ilk belirti olarak küçük, yuvarlak lekecikler halinde ortaya çıkar. Bu lekecikler yumruyla birlikte büyüyerek renkleri koyulaşır. Yumrudaki farklı görünüşlerine göre, yüzeysel, derin ve kabarık uyuz şeklinde ayrılır. Yüzeysel uyuz; açık kahverengi, mantarımsı, pürüzlü bir görünüştedir. Derin uyuzda çukur veya yarıklar halinde girintiler oluşur. Ölen doku artıkları pul şeklinde birbirlerinden ayrılır. Kabarık uyuzda ise hücre artışı nedeniyle yumru üzerinde kabarık ve diken şeklinde oluşuklar meydana gelir. Uyuz hastalığı yumruların görünümünü bozarak pazar değerini düşürür. Depolanan hastalıklı yumrularda saprofit mikroorganizmalar kolaylıkla gelişerek ürün yitiklerine neden olur. Genellikle patates üretimi yapılan tüm ülkelerde hastalığa rastlanmaktadır. Ülkemizde de mevcuttur.

Kültürel Önlemler

Hastalıklı ve şüpheli yumrular elemine edilmeli ve asla tohumluk olarak kullanılmamalı Ağır bulaşık topraklara kükürt verilerek pH nötrleştirilmeli, genel olarak toprağı bazikleştiren bütün uygulamalardan kaçınılmalı Ağır bulaşık topraklarda yumrulu bitkilerin üretiminden vazgeçerek etmenin konukçusu olmayan bitkilerle (buğday, arpa, bostan gibi) ekim nöbeti uygulanmalı S. scabies ile bulaşık yumruların kullanılma zorunluluğu olduğu durumlarda toprağı bazikleştiren çiftlik gübresi yerine birkaç yıl kimyasal gübrelerle birlikte yeşil gübreler (örneğin fiğ ) kullanılmalı Enfekteli alanlarda hastalığa dayanıklı patates çeşitlerinin üretimine yönel inmeli Sık ve aşırı sulama yerine örneğin boğaz doldurmadan 15 gün sonra birer hafta arayla 6 sulama yapılmalıdır.

Kimyasal Mücadele

Toprak ilaçlamasında önerilen dozdaki preparatlar 3-4 katı ince kumla karıştırılarak sıraya yüzey ilaçlaması şeklinde serpilerek uygulanır. Tohum ilaçlamasında ise tohumlar önerilen preparatlarla kuru kuruya iyice ilaçlanır.

İlaçlama Zamanı

Bulaşık alanlarda ekimden önce toprak ilaçlaması yapılmalıdır. Bulaşık tohumluğun kullanım zorunluluğu olduğu durumlarda yumru ilaçlaması, hem toprak hem de tohumluk bulaşık ise toprak ve yumru ilaçlaması yapılmalıdır.