Latincesi

Tomato yellow leaf curl bigeminivirus (TYLCV)

Hastalık Tanımı

Domates sarı yaprak kıvırcıklık virüsü (Tomato yellow leaf curl bigeminivirus -TYLCV), çift partiküllü geminivirus grubunda yer almakta ve Tütün beyazsineği (Bemisia tabaci, Biotype B = Bemisia argentifolii) ile persistent olarak taşınmaktadır. İzometrik yapılı yaklaşık 20 nm çapındaki partiküller, tek sarmal sirküler DNA genom yapısında ve yaklaşık 2800 nükleotid uzunluğundadır. İki parçalı olan DNA kısımları A ve B olarak adlandırılmıştır. TYLCV’nin, özellikle Hindistan, Orta Afrika ülkeleri (Nijerya ve Senegal) ve Güneydoğu Asya ırkları ile Akdeniz ırkları arasında farklılıklar olduğu belirlenmiştir. Beyazsineğin emgi ile virüsü bünyesine alması için, izolata bağlı olarak, 10-60 dakikalık bir beslenme süresi gerekmektedir. Nimf dönemindeki beslenmeyle bünyesine aldığı virüsü de ergin dönemde taşımaktadır. Virüs vektör bünyesine alındığında, 20-24 saatlik bir bekleme (latent) dönemine ihtiyaç duymakta ve yine izolata bağlı olmak üzere 10-12 gün, en fazla 20 gün aktivitesini korumaktadır. Bu süreler sonrasında, virüs vektör bünyesinde inaktive olmakta ve bir sonraki nesle aktarılmamaktadır. TYLCV, bitki bünyesinde floemde bulunmaktadır. Virüs beyazsinekle ve aşıyla taşınmaktadır. Bunun yanında nadiren mekanik olarak da taşınabilmektedir.

Yaşayış

TYLCV domates ve tütün bitkilerinde zararlı olup vektörü olan Tütün beyazsineği (Bemicia tabaci)’nin varlığında, özellikle domates tarımını neredeyse imkânsız kılmaktadır. Domateste enfeksiyondan 2-3 hafta sonra belirtiler görülmeye başlar. Erken dönemde virüsle enfekte olan domates bitkileri bariz bir şekilde bodur kalırlar. Sonraki dönemlerdeki enfeksiyonlarda sürgünlerde gelişme geriliği ve şekil bozukluğu meydana gelir. Yapraklar kenarları boyunca sararır ve yapraklar karakteristik olarak yukarı doğru kıvrılarak fincan/kaşık şeklini alır, küçülür ve kalınlaşır (Şekil 58). Herhangi bir çiçek belirtisine rastlanmasa da hastalık nedeniyle çiçek dökümleri yaygındır. Meyvedeki belirtiler, bitkinin enfekte olduğu döneme göre değişmektedir. Erken enfeksiyonlarda bitki gelişiminde gerileme olmakta ve pazar değeri olmayan meyveler oluşmaktadır. Geç dönemdeki enfeksiyonlarda ise, sonraki meyve oluşumları engellenirken daha önce oluşmuş meyvelerde olumsuz etki görülmemektedir. Bu hastalık nedeniyle bazı yerlerde %80’e varan ürün kaybı belirlenmiştir. Ülkemizde Tütün beyazsineği’nin yaygın olarak bulunduğu ve domates üretimi yapılan yerlerde özellikle de seralarda görülebilmektedir.

Kültürel Önlemler

- Hastalığın yayılmasını önlemek için iyi bir gözlem yapılmalıdır. Özellikle iç ve dış karantinada, gerek vektör ve gerekse konukçu bitkilerin çok iyi kontrolü gerekmektedir. – Özellikle domates serasının yanında bulunan virüs ve beyazsineğe konukçuluk eden yabancı otlarla mücadele edilmelidir. – Hastalığa dayanıklı domates çeşitleri yetiştirilmelidir. – Vektör girişini engelleyecek sinekliklerin kullanımı, hastalıktan korunmada oldukça yararlıdır. – Vektör mücadelesi “Sebzelerde Beyazsinek Zirai Mücadele Teknik Talimatı”na uygun olarak yapılmalıdır.

Kimyasal Mücadele

İlaçlama Zamanı