Latincesi

Hastalık Tanımı

Kök ur nematodlarının 2. dönem larvaları ve erkekleri iplik şeklinde, dişileri armut veya limon şeklinde mikroskobik canlılardır. Konukçu bitkinin kökünde irili ufaklı urlar meydana getirmeleriyle kolayca tanınırlar. Dişileri 0,7 - 0,8 mm boyunda; 0,3 - 0,4 mm eninde, erkekleri 1,2-2 mm, larvaları ise 0,3 - 0,5 mm boyundadır. Bu ölçüler türlere göre değişir. Dişi vücudunun hemen arkasındaki, bir kısmı köke gömülü, bir kısmı kök yüzeyinde olan jelatinimsi bir kese içine yumurtasını depo ettikten sonra ölür. Yumurta adedi konukçu cinsine ve nematod türüne göre değişmekle beraber, bir kese içinde ortalama 350 yumurta bulunur. Birinci larva dönemini yumurta içinde geçiren nematod, üç larva devresi daha geçirdikten sonra ergin hale geçer. Kışı urlu bitki kökü artıklarında ve toprakta yumurta veya larva halinde geçirir. Hafif ve orta karakterli topraklarda yaşar, ağır toprakları sevmez. Toprak sıcaklığı 10°C' den aşağı ise gelişemez. Zararı 15°C' de başlar. Gelişme süresi laboratuar şartlarında 27°C' de 30 gündür. Ülkemizde yılda 3 - 4 nesil vermektedir. Kök - ur nematodları daha çok tropik ve subtropik alanlarda zararlı olur. Gelişmeleri için en uygun orantılı nem % 40 - 90 arasındadır.

Yaşayış

Kök-ur nematodları endoparazit (bitki bünyesinde yaşayan ve çoğalan) nematodlardır. Konukçusu olduğu bitkinin kök sisteminde urlara neden olarak, bitkinin iletim dokularını bozar, topraktan su ve besin alışverişi kısıtlanır. Bitkide gelişme yavaşlar ve durur, bodurlaşma görülür. Yapraklarda sararma, çiçek ve meyve silkmeleri olur. Enfeksiyon ağır ise bitki tamamen kuruyabilir. Nematodun zarar derecesi populasyon yoğunluğu bitki çeşidine göre değişmektedir. Bu nematod domates ve patlıcanlarda genellikle % 25-35 arasında ürün kaybına neden olmakta, bu oran bazen % 50 -60'a kadar yükselebilmektedir. Sera koşullarında yetiştirilen hıyarlarda ise % 16-47 arasında ürün kaybına neden olmaktadır. Bakteri ve fungus gibi hastalık etmenleri ile enfekteli bitkilerde Kök-ur nematodlarının zararı artmaktadır. Ülkemizde hemen tüm bölgelerimizde bu nematoda rastlanabilir. Güney illerimizden Antalya' nin sebze seralarının % 76'sı Mersin'in ise % 23'ü Kök ur nematodu ile bulaşıktır. Orta Anadolu bölgesinde Karaman, Eskişehir (Sancakaya ilçesi), Ankara (Nallıhan ilçesi) Kök-ur nematodlarıyla bulaşık olup, bulaşıklılık oranı bitkilerde % 10 - 94 arasındadır. Dünyanın hemen her yerinde rastlanması olası olan ve 60'a yakın türü olan Kök-ur nematodlarının ülkemizde, çeşitli konukçularında 6 türü saptanmıştır. Bunlar M. javanica, M. arenana, M. incognita, M. acrita, M. hapla, M.thamesi' dir.

Kültürel Önlemler

Kök-ur nematodlarının konukçusunun çok olması, sulanabilir alanlarda özellikle sebzelerin yetiştirilmesi, bazen bir yıl içinde birden fazla bitkinin üretiminin yapılması nedeniyle kültürel önlemlerin uygulanması pratik ve ekonomik olmamaktadır. Bununla birlikte: Ekim veya dikime hazırlık amacıyla toprak işlemelerinin sıcak ve kurak mevsimde toprağın birkaç defa alt üst edilecek şekilde yapılması; seralarda ise sıcak aylarda ve seranın boş olduğu zamanlarda 15 gün ara ile 30-40 cm derinlikte toprağın en az 2 kere alt üst edilerek işlenmesi nematod poplasyonunu % 69 oranında azaltmaktadır. Bitkisel üretimde nematodla bulaşık olmayan fide ve fidanların kullanılması gerekir. Hasat zamanı domates, patlıcan ve hıyar gibi nematoda hassas bitki köklerinin toprakta bırakılmayıp sökülerek bir yerde toplanıp yakılması veya güneşin ve rüzgarın etkisinde kurumalarının sağlanması nematod populasyonunun azalmasına yardımcı olan önlemlerdir. Ayrıca çeşitli yönleri ile ülke ve bölge koşullarına uygun ve nematodlara mukavim çeşitlerin yetiştirilmesi önerilebilirse de, bugün için ülkemizde önerilebilecek bitki çeşidi yoktur.

Kimyasal Mücadele

Kök-ur nematodları iç karantinaya dahildir. Bu nedenle bulaşık üretim materyallerinin temiz bölgelere taşınarak bulaştırılmasına engel olunmalıdır. Kök-ur nematodu bulaşıklığını belirlemek için yapılacak surveylerde, ekonomik yönden önem taşıyan her köy bir ünite kabul edilmelidir. Bu amaçla her köyde mümkün olduğu kadar ayrı mevkilerde olmak üzere en az 4 bahçe incelenmelidir. Çalışmalarda önce bir bahçede mevcut domates, biber, patlıcan, hıyar gibi bitkilerde solgunluk, bodurlaşma, çalılaşma, yer yer çöküntü şeklindeki belirtilerin olup olmadığı saptandıktan sonra, bahçenin muhtelif yerlerinden bu belirtileri gösteren bitkilerden 0-5 dekara kadar olan alanlardan en az 20 bitki sökülerek köklerde makroskobik olarak urluluk duruma aranır. Eğer bir kaç bitki köklendiğinde bulaşıklık saptanırsa, daha fazla bitki sökmeğe gerek yoktur. Sera sebzelerindeki kök-ur nematodlarinm sürveyinde, hasat sonunda her seradan 10 - 15 bitki sökülerek köklerindeki urluluk durumlarına göre seranın bulaşıklılık oranı saptanır. Gerektiğinde toprak örnekleri alınarak analizi yaptırılır. Ekili olmayan ve 5 dekara kadar olan alanlarda köşegenler doğrultusunda yürünerek toprak sondası ile 60 ayrı noktadan veya çapa ile 20 - 40 ayrı noktadan toprağın 5 cm'lik üst kısmı atıldıktan sonra 30 cm derinlikten toprak örneği alınır. Alınan toprak iyice karıştırıldıktan sonra içerisinden 0,5 kg örnek ayrılır ve naylon torbaya konularak etiketlenir. 5 dekardan büyük alanlarda her 5 dekar için ayrı toprak örneği alınır. Toprak örneği alınacak alanlarda tek yıllık bitkiler bulunuyorsa; ocaklar halinde kurumaların olduğu yerlerden ve bu yerlere yakın sağlam bitkilerin kökleri civarından toprak örneği alınır. Çok yıllık bitkilerin bulunduğu alanlardan toprak örneği alınırken sağlıksız gelişme gösteren bitkilerin taç izdüşümleri çevresinden ve ağacın kılcal kökleri civarından toprak alınır. Kimyasal mücadelede başarılı olmak için, kültürel önlemlerin iyi alınmış olması gerekir. Uygulamanın bir önceki yıl Kök-ur nematoduyla ağır bulaşma gösteren yerlerde yapılması ekonomik yönden yararlıdır. İlaçların uygulanmasından önce toprağın .derince işlenmiş olması gerekir. Ethoprophos 200 g/l ise tüm parseli sulayabilecek miktarda suya karıştırılarak, süzgeçli kova ile veya tazyikli sırt tulumbası ile toprağa verilir. Sonra ilacın 15 - 20 cm derine inebilmesi için tırmık geçirilir. Daha sonra fideler dikilerek sulanır. (Muz bitkisi varken yapılacak ilaç uygulamaları için Muz spiral nematodu teknik talimatına bakınız) Nematod öldürücü ilaçların insan ve çevre sağlığına olumsuz etkileri olabilir, bunun için ilaçların kullanma talimatına aynen uyulması, tarlada ilacı hazırlarken ilacın içme ve kullanma suyuna karışmamasına özen gösterilmesi gerekir. Bilindiği üzere tarımsal mücadelede ilaçlı mücadele yöntemi en son düşünülmesi gereken bir husustur, ilaçların insan, hayvan ve bitki sağlığına ve ayrıca çevre kirlenmesine olumsuz etkileri vardır. Bitki paraziti nematodlar ile mücadelede sınırlıda olsa ilaçlı mücadele önerilmekte ve bazı bölgelerimizde geniş çapta uygulanmaktadır. Fümigant etkili ve sistemik etkili nematisitlerin toprakta ve bitkide bıraktıkları rezidüler insan ve çevre sağlığına olumsuz etkiler yapar. Bu ilaçlar usulüne uygun biçimde kullanılmadıkları zaman bitkiler için fitotoksiktir.

İlaçlama Zamanı

Kök-ur nematodlarının ilaçlama zamanının belirlenmesinde nematodun biyolojik dönemi, toprak karakteri, toprağın sıcaklığı ve nem durumu, uygulamada kullanılacak nematisitlerin fitotoksik durumları ve sistemik olup olmadıkları gibi etkenler dikkate alınmalıdır. Nematodlara karşı ilaçlama toprak ekim tavında yani tarla kapasitesinde iken, toprak sıcaklığı 15°C ve üzerinde olduğu zamanda yapılır. Sebzelerde Ethoprophos 10 G ve Ethoprophos 200 g/1, ilaçları dikimden birkaç gün önce veya dikimle beraber verilir. Muzlarda Kök-ur nematoduna karşı muz bitkisi varken yapılan nematisit uygulamalarında; Fenamiphos 10 G, Fenamiphos400 g/l ve Isazofos 10 G ilaçlan, ilk onarımla beraber olmak üzere 3'er ay arayla 3 kez verilir. Cadusafos 10 G ilki onarımla beraber 2. uygulama Eylül ayında olmak üzere yılda 2 kez verilir.