Latincesi

(Cydia molesta (Busck.) (Lep.: Tortricidae)

Hastalık Tanımı

Kanat açıklığı 11-13 mm olan kelebeğin ön kanatlan kahverengimsi siyah, arka kanatlan gri pullarla kaplıdır. Kelebek istirahat halinde iken ön kanatlarının ortasındaki beyaz pullar ters "V" şeklinde görülür. Abdomen ve bacaklar gümüşsü pullarla kaplıdır. Yumurtalar 0.8 mm boyunda mercimek şeklindedir. Yeni bırakıldığında saydam olan yumurta, sonra kirli sarıya döner. Gelişme ilerledikçe vitellusta kırmızı bir halka belirir ve genç larva oluşunca bu halka kaybolur. Bundan sonra yumurta içerisinde larva görülür. Yumurtadan yeni çıktığında 0.9 mm boyunda olan larva gelişmesini tamamlandığında 8.5 mm' ye ulaşır. Şeftali sürgünlerinde beslenen larvalar pembe veya açık kırmızı, meyvelerde beslenenler ise kızılım tırak sarıdır. Larvaların son abdomen segmentinin alt kısmında bulunan beş dişli kahve renkli anal tarak aynı cinsten olan larvalardan ayırıcı özelliğidir. Pupa 6.5 mm boyunda mekik şeklinde, önceleri sarı sonra koyu kahverengi renktedir. Kışı olgun larva döneminde, ağaçların gövdelerindeki kabuk altlarında, yarık ve çatlaklarda, toprak üzerindeki çeşitli barınaklarda, toprak yarıklarında ve meyve ambalaj yerlerinde ördükleri kokon içerisinde geçirir, ilkbaharda bir ay dolayındaki pupa döneminden sonra Hale şeftali çeşidinin tam çiçekte olduğu bir dönemde kışlayan döl erginleri çıkmaya başlar ve kışlama yerinin sıcaklığına bağlı olarak temmuz ayına kadar devam eder. Kelebekler alaca karanlık sıcaklığı 15 °C üzerine çıktığında şeftali ağaçlarında, tüysüz yeşil kısımlarına (daha çok yaprakların altına) yumurtalarını koyarlar. Dişiler ortalama 50 yumurta bırakır. Yumurtaların kuluçka süresi sıcaklığa göre değiştiğinden ilkbaharda 15-20 gün olan bu süre yazın 3-5 gündür. Birinci döl larvalarının hemen hepsi şeftali ağaçlarının sürgünlerine saldırarak 12-15 günlük gelişme süresinde 2-5 sürgüne zarar verirler. Şeftali sürgünleri sertleştiği oranda, ikinci ve üçüncü döl larvaları meyvelere hücum ettiğinden geç şeftali çeşitlerinin meyveleri daha çok zarar görür. Şeftali meyveleri hasat edildikten (ağustos ayında) sonra çıkan kelebekler diğer konukçularına taşınarak onların meyvelerinde 1-2 döl daha oluşturarak kışa girerler. Yılda 4-5 döl verir.

Yaşayış

C. molesta larvaları konukçularının sürgün ve meyvelerine zarar verir. Larvalar şeftali sürgünlerinin uç veya uca yakın kısmından girerek sürgün boyunca açtığı galeride beslenir. Saldırıya uğrayan sürgün önce solar devrilir ve larva terk ettikten sonra uçtan 5-7 cm uzunluğunda kurur. Populasyonun yüksek olduğu bahçelerde bütün sürgünlerin uçlarının kuruduğu görülebilir. Kuruyan sürgünlerden yenileri çıktığı için fidan ve genç şeftali ağaçlan çalılaşır. Sürgün zararı özellikle fidanlıklarda ve genç şeftali ağaçlarında daha önemlidir. Larvalar meyvelere daha çok meyvelerin sap çukurluklarındaki dal ve yaprakların temas ettiği yerlerden girerler. Şeftali meyvesine giren larva doğrudan doğruya meyve çekirdeğine yönelir, çekirdek civarındaki meyve etinde beslenerek gelişmesini tamamladıktan sonra açtığı delikten meyveyi terk eder. Meyveye giriş ve çıkış yerlerinde zamk görülür. Yumuşak çekirdekli meyvelere giren larva, bir süre kabuk altında açtığı galerilerde beslendikten sonra çekirdek evine doğru ilerler. Bir meyvede birden çok larva beslenir. Karadeniz Bölgesinde, bulaşma oranı Hale şeftalilerinin meyvelerinde % 40, ayva ve muşmulada % 100 olarak tespit edilmiştir. Larvaların meyvelerde açtığı deliklerden funguslar girerek meyvenin çürümesine neden olur. Karadeniz Bölgesinde Samsun, Amasya, Tokat, Giresun, Trabzon, Rize ve Artvin, Marmara Bölgesinde Bursa, İstanbul, Kocaeli ve Sakarya illerinde yaygın bulunmaktadır.

Kültürel Önlemler

Doğu meyve güvesinin pek çok doğal düşmanı bulunmaktadır. Karadeniz ve Marmara Bölgesinde aşağıdaki doğal düşmanları saptanmıştır. Hymenoptera Takımından Apanteles ararsiae T.C. Ali., A. glomeratus, Ascogaster rufipes L tr Macrocent-rus linearis Nees, Meteorus sp. penisicrola gestroi K. Brachimeria intermedia Perk., Paralitomastix pyrlidis Ashvv., P. varicornis Nees., Ephialtes subgtabratus L., Pimpla lugligator F., Pristomerus vulneator Panz., Trichogramma evanescens West. Diptera Takımından Haemetopodie pluvialtis L. Karadeniz Bölgesinde yapılan çalışmalarda C. molesta 'nin en önemli parazitoitinin T. evanescens olduğu saptanmış ve doğal koşullarda etkinlik oranı % 34.3 olarak bulunmuştur. Şeftali bahçeleri C.molesta 'nin diğer konukçularının bulunduğu bahçelerden kelebek uçuş mesafesinden ( 250 m) daha uzakta kurulmalıdır. Konukçuların bulunduğu kapama şeftali bahçelerinde, meyveler hasat edildiği ve sürgünler kartlaştığından son iki döl larvaları beslenmediği için kışlayan döl populasyonu önemli ölçüde düşecektir. Öte yandan şeftali bahçelerinde ilk döl zararı sürgünlerde olmaktadır. Saldırıya uğrayan sürgünlerin haftada bir kesilmesi meyve zararını önemli ölçüde azaltacaktır. Ayrıca meyve depoları C. molesta larvaları için en uygun kışlama yeri olduğundan bu gibi yerleri bahçenin uzağında yapmak yararlı olacaktır.

Kimyasal Mücadele

Ağaçlar önce tacın içinden, sonra dışından kuru yer kalmayacak şekilde ilaçlanmalidir.

İlaçlama Zamanı

Meyveye yatmış şeftali ağaçlarında sürgün zararı ihmal edilebilir. Zararlı ile bulaşık fidanlıklardaki şeftali fidanları ve yeni kurulmuş şeftali bahçelerinde sürgün zararı devam edebileceği için fidanların tacı bozulacağından, buraların sürekli ilaçlı tutulması gerekecektir. Sürgünlerde ilk giriş görüldüğünde ilaçlamaya başlanmalıdır. Erkenci şeftali çeşitlerinde (Mayıs çiçeği, Dixired , Golden Jubilee gibi) meyve hasadına dek larvalar taze sürgünlerde beslendiğinden meyvelerde zarar çok azalır, çoğu kez ilaçlamaya gerek kalmaz. Diğer şeftali çeşitlerinde cinsel çekici tuzakta 20 kelebek üzerinde yakalanması halinde veya birinci döl sürgün zararı %5'ten fazla olduğunda meyvedeki zararı önlemek için ilaçlama gerekecektir. İlaçlamalara cinsel çekici tuzaklarda ilk ergin yakalandığında 400 gün derece ( günlük maksimum ve minimum sıcaklık ortalamalarından 10°C çıkarılarak birikimli olarak hesaplanır). Sonra başlanıp 20 gün sonra tekrarlanmalıdır. Veyahut gelişmesini tamamlayan birinci döl larvaların terk ettiği sürgünler görüldükten 15 gün sonra başlanmalı ve 20 gün ara ile orta çeşitlerde (Hale haven, july elcerta gibi) 2; geç çeşitlerde (Hale gibi) 3 ilaçlama yapılmalıdır. Bahçelerin içerisinde veya civarında ayva, muşmula, elma ve armut ağaçlarında C.pononeüa 'ya karşı ilaçlama yapılmıyorsa bunlara 3. ilaçlamadan başlanarak iki ilaçlama yapılmalıdır. Öte yandan gerek ergin uçuşlarına ve gerekse populasyon değişimine göre ilaçlamaların daha sağlıklı yapılabilmesi amacıyla eşeysel çekici tuzaklarda kullanılmaktadır.